گزارشی بر بیستمین سلسله نشست شعر جهان: هایکو با خوانش بابک بهاری

ژاپن سرزمین: سامورایی، هیروشیما، هاراگیری، کابوکی و. هایکو. پس از پخش سرود ملی ژاپن بابک بهاری به خوانش وتوصیف هایکو یکی از محبوبترین قالب های شعری با معرفی چهار تن از ستون های هایکو(باشو، بوسون، ایسا، شیکی) در جهان پرداخت. سنجاقک/بی بال/ فلفل سرخ است. بهاری پس از معرفی مقاله مفصل باجلان فرخی(1353) با شصت پنج هایکو از باشو اعلام می دارد که اساس بررسی هایش از میان حدود پنجاه کتاب، پنج کتاب بیشتر نخواهد بود. 

هایکو: نخستین، مفصل ترین(1200هایکو) ،مهمترین و تاثیر گذارترین کتاب به ترجمه احمد شاملو و عسگر پاشایی است. از ویژه گی ها کتاب، ترجمه یکدست و خوشخوان وموجز و پانویس ها که گاه مفید:چه هیجان انگیز است زورق صید با قره غاز/ با این همه پس زمانی/ احساس اندوه می کردم.  در پانویس آمده در هنگام صید پرنده را گرسنه نگه می دارند و وقتی پرنده ماهی را صید می کند ان را حلق پرنده بینوا بیرون می کشند.گاه نیز توضیحات واضحات: روی ناقوس/ نشسته، خواب است/ پروانه.(شرحی مطول از ارتفاع ناقوس وخستگی پروانه و.) است. و توضیحات مفصل ذن و رابطه درهم تنیده اش با هایکو که بقول اقای پاشایی: لازمه درک  هایکو نیاز به سال ها ممارست و آشنایی با ذن و بودیسم و فرهنگ چین، هند و ژاپن می باشد. ن شالیکار/ همه چیزتان گلی ست/ الا آوازهایتان. توضیح اینکه شاملو نقش خودش را بیشتربلحاظ زبانی می داند.

دومین کتاب: آوای جهیدن غوک، به ترجمه زویا پیرزاد. ویژه گی مهم کتاب معرفی سن ریو(هایکو هایی طنزآمیز که به نام سراینده اش سن ریو خوانده می شود.) با بیست و هشت نمونه: عالم با خبر می شود/ از خسارت چینی فروش. لباسشوی محله/ درآمدش/ از چرک همسایگانش. در ادامه بابک بهاری همزمان با خواندن سومین هایکو: به فریاد" شمشیرها را بکشید"/ بالای اولین بام می گریزد/ نردبان فروش، از نردبان داخل سالن بالا می رود.

کتاب سوم: آنتولوژی هایکو، در این کتاب به سیر مفصل ادبیات و شعر ژاپن پرداخته شده و همچنین به توضیح واژگان فصل واژه(کی گو) و کی ری جی(برش واژه) با جداول مربوطه و توضیحات کاربردی و راهگشا مربوط به شعرها می باشد مثلا:هیچ یک چیزی نگفتند/ نه میزبان نه میهمان-/ نه گل های داودی. کافیست بدانیم که گل های داودی برای مراسم ترحیم می باشد.

کتاب بعدی: زنبور بر کف دست بودای خندان، مترجم قدرت اله ذاکری، ترجمه کتاب از زبان اصلی و مقدمه ای مفصل درباره فصل واژه و اینکه سه هزار واژه برایش است(توت فرنگی، بهار-هندوانه، تابستان) و اشاره پر رنگ به  نقش شیکی و کتابش درباره باشو(وراجی های باشو) و تحولات پس از شیکی می باشد(حتی اشاره می شود که، در ژاپن در بیمارستان هایی در بحران های روانی بیماران را به هایکو سرایی تشویق می کنند). سگ سیاه/ فانوس می شود/ جاده برفی -آنجا مردی خم می شود/ شادمان بر گلی/ اما آن شمشیر بلندش.در بخش پایانی بهاری با پرسش: محبوترین هایکو ها کدامند و چرا؟ با پاسخی چنین: جز آن هایکوهایی که به تصویر و تصور و تخیل درمی آیند هستند! به راستی آیا برای درک هایکو های بالا نیاز به سال ها ممارست و آشنایی با فرهنگ چین و هند و ژاپن دارد؟

در ادامه هیجده ترجمه از"برکه کهن باشو" بررسی شد. 

اما اخرین و متفاوت ترین کتاب، هایکو: ترجمه و نوشته خانم ناهاکو تاواراتانی(مدرس ادبیات در ژاپن و دکترای ادبیات فارسی و استاد زبان ژاپنی در ایران) ایشان برخلاف نظرات کتاب های بالا و سایر کتابهای ترجمه شده به فارسی( حدود یکصد کتاب) معتقد هستند که: هایکو با ذن پیوندی ندارد و اگرهم در اشعار باشو و سایرین نمود دارد به دلیل شرایط زیستی، ذهنی و موقعیتی زندگی شاعرانش بوده است نه ذاتی هایکو.زن نازا/ چه با محبت است/ چه با محبت است/ با عروسک هایش. ایشان درادامه چنین می نویسد:

" سخن آخر اینکه خواننده گان باید بی هیچ پیش زمینه ای با هایکو روبرو شوند و با ذهن آزاد آنرا بخوانند. هایکو مثل همه آثارادبی جهان خوب و بد دارد، لازم نیست اثری ضعیف را به صرف اینکه هایکو است به زور هضم کنید.

در پایان جلسه چند سن ریو توسط دوستان خوانده و با کلاه هایی که برویشان کلمه هایکو چاپ شده بود عکس به یادگارگرفتند. نوزاد مقام عالی رتبه/ زود یاد می گیرد/ دودستی قاپیدن را. تا به زبان می آورد/ ((: زن هاهمه.))/ دوروبرش را می پاید. به جان می کوشد/ منطقی باشد/ مست. زیر باران ناگهانی/ دوان دوان-/ کتی بدون سر.

اکبراسعدی